Nie byłoby programów takich jak Młoda Polska i w ogóle Szkoły Liderów, gdyby nie Zbigniew Andrzej Pełczyński – ZAP.

Życie ZAP-a to materiał na wiele filmów, książek czy doktoratów… Jego życiorys to splot szczęśliwych wypadków i skrupulatnie wykorzystanych szans. Cudem przeżył wybuch bomby, który pogrzebał go w piwnicy zawalonej kamienicy, udało mu się ujść z życiem z ucieczki kanałami w ostatnich dniach Powstania Warszawskiego, jako AKowiec dostał szansę studiów na Oxfordzie, którą ochoczo wykorzystał i stał się cenionym myślicielem i pedagogiem, szczęśliwy zwrot zdarzeń uczynił zeń światowej sławy heglistę, wykorzystał swoją uprzywilejowaną pozycję, aby organizować wyjazdy do Oxfordu dla polskich uczonych w najgorszym czasie schyłku komunizmu; doradzał nowemu rządowi w czasie przemian ustrojowych, budował podwaliny organizacji społecznych, które trwają i do dziś rozwijają społeczeństwo obywatelskie w Polsce. Jedną z nich jest właśnie Szkoła Liderów. Ta idea łapania szans bliska jest i nam.

Wczytując się w biografię ZAP-a nie można nie zauważyć jak ważne były dla niego różne osoby, które otwierały przed nim kolejne drzwi, co zawsze skrupulatnie wykorzystywał- mentorzy, nauczyciele, przyjaciele, studenci, współpracownicy. Ten dług, zaciągnięty u kolejnych osób, spłacał sam będę mentorem i liderem, a jednocześnie prawdziwym partnerem, a nawet przyjacielem dla wielu z absolwentów programów Szkoły Liderów. W latach 90 niepojętym dla młodych ludzi z Polski było, aby znany profesor z Oxfrodu przysiadał się do nich w autobusie, chadzał z nimi na spacery, gotował wspólnie z nimi wegetariańskie posiłki, rozmawiał i żywo interesował się ich sprawami i wyzwaniami ich lokalnych społeczności. Jeździł w Polskę, żeby spotkać się ze swoimi podopiecznymi, dostosowywał się do ich życia. Niekiedy wspomagał nie tylko radą i rozmową, ale także finansowo. Dla wielu z naszych absolwentów ZAP był prawdziwym mentorem, który zmienił ich życie.

W programach rozwojowych dla liderów i liderek ciągle bazujemy na ‘podstawie programowej’, którą stworzył ZAP: jest nią spotkanie, ciekawość ludzi, szczególnie tych myślących inaczej. ZAP był ciekawy historii i losów wszystkich napotkanych osób, każdemu poświęcał całą swoją uwagę. Takie też były programy tworzone przez niego – jednocześnie dawały doświadczenie grupowe, zespołowe, jak i bardzo indywidualne. Cały czas staramy się, aby nasze programy były ‘szyte na miarę’ każdego z uczestników i uczestniczek, jak i całej grupy, stąd łączenie zajęć grupowych, zadań zespołowych i np. Indywidulanego tutoringu (metodę tę opracowywaliśmy 20 lat temu na bazie tutoringu oxfordzkiego). Ta możliwość poczucia się jednocześnie częścią czegoś większego, jak i bycia zauważonym w swojej niepowtarzalności i wyjątkowości daje niesamowity efekt rozwojowy.

Różnorodność jest też wyznacznikiem dobrej, rozwojowej grupy. ZAP widział potrzebę łączenia ludzi o różnych poglądach- jak byśmy to dziś nazwali- wybijania ich ze swoich baniek. Polaryzacja w Polskim społeczeństwie zawsze była duża, a ZAP tworzył przestrzeń, w której mogli się spotkać ludzie z dwóch stron symbolicznej barykady. Do dziś wierzymy, że to różnica jest ucząca i dopiero spotkanie z ‘innym’ daje liderom i liderkom prawdziwy wgląd zarówno w siebie, jak i w ludzi dookoła.

Kolejnym elementem metody Szkoły Liderów wywodzącej się od ZAPa jest żywa i aktywna sieć ludzi mogących dzielić się zasobami i wyzwaniami. Wśród absolwentów programów liderskich są osoby z całej Polski i nie tylko – w latach 90 organizowane był programy mające wpierać przemiany na Ukrainie czy w Serbii; przez wiele lat prowadzony był też pogram dla Polonii na całym świecie. Wspólne doświadczenie i hasło ‘Szkoła Liderów’ otwiera wiele drzwi- od kiedyś żywego hasła ‘przenocuj lidera’ po współpracę na najwyższym szczeblu (niedawno zarejestrowane został Parlamentarny Zespół Absolwentów Szkoły Liderów im. prof. Zbigniewa Pełczyńskiego – i jest w nim 25 osób!)

Ciągle są z nami podobne metody. Najsłynniejsza stała się chyba debata oksfordzka, którą ZAP przywiózł do Polski właśnie w 1994 roku. Dziś, kiedy odbywa się niezliczona ilość turniejów debat oxfordzkich, zarówno szkolnych, jak i studenckich czy profesjonalnych (np. seria debat oksfordzkich w Teatrze Polskim), trudno sobie wyobrazić, że przedtem nie była ona w Polsce znana. Innym skutecznym i cały czas innowacyjnym narzędziem jest tzw. outdoor, czyli specjalnie zaprojekowane zadania, ćwiczenia czy gry, często fizyczne, które mają za zadanie we wspólnym, może abstrakcyjnym, ale zupełnie realnym doświadczeniu pokazać różne mechanizmy i zachowania, po to by wyciągać z nich szersze wnioski. Od tego zaczynamy niemal każdy program rozwoju liderskiego i często jest to ulubiona, mimo że często niezwykle ciężka i irytująca, część szkolenia naszych uczestników i uczestniczek.

W pierwszą rocznice śmierci Profesora powołaliśmy Fundusz i Nagrodę Liderską jego imienia (https://www.szkola-liderow.pl/fundusz-im-zapa/). Fundusz stworzony został, aby upamiętnić postać Profesora i zebrać kapitał, który pomoże rozwijać kolejne pokolenia liderów, dzięki wsparciu osób na innym etapie swojego rozwoju liderskiego. Nagroda w pierwszym roku, czyli w roku 2022, została przeznaczona na wsparcie i uhonorowanie liderów i liderek, którzy wykazali się liderską postawą wobec wyzwań wynikających z wojny w Ukrainie i sytuacji migrantów w Polsce, tym samym odpowiadających na aktualne wyzwania współczesności – tak jak kiedyś robił to sam ZAP.

ZAP sam jako młody człowiek dostał wiele szans i kiedy rozpoczął działalność na rzecz przywództwa w Polsce, zaczął właśnie od tego- dania nowych szans młodym osobom, jakich oni w Polsce w czasie transformacji ustrojowej nie mogli mieć. Historia Szkoły Liderów zaczyna się właśnie od letniej Szkoły Młodych Liderów Politycznych i Społecznych (w tym roku organizujemy już 30 edycję tej szkoły, choć jej nazwa i profil nieco ewoluowały). Sam ZAP tak pisał w 2004 rok : “Kiedy w 1994 roku wpadł mi do głowy pomysł szkolenia młodych działaczy publicznych w Polsce nie całkiem zdawałem sobie sprawę jak ważne jest to przedsięwzięcie. Raczej wąsko myślałem głównie o daniu szansy rozwoju osobistego młodym osobom o potencjale liderskim i wsparcia organizacji, w których działali- szansy podobnej do tej którą daje młodym Brytyjczykom moja stara uczelnia w Oksfordzie. Tam są dziesiątki okazji do nabywania umiejętności przydatnych w życiu zawodowym i obywatelskim, nie czekając 3 lata na dyplom uniwersytecki, dalsze studia akademickie czy profesjonalne czy też późniejsze doświadczenie życiowe. W Polsce, olbrzymia większość studentów kończących 5-letnie studia, nie ma elementarnej wiedzy jak skupić grupę wokół pewnej wizji, jak opracować projekt działania i zarządzać nim, jak zrealizować go zespołowo, jak sprawnie reprezentować siebie i swoją sprawę na forum publicznym, jak logicznie i zwięźle debatować o polityce czy wreszcie negocjować z partnerami i znaleźć kompromis. To są podstawowe umiejętności, które rozwijają szkoły letnie naszego Stowarzyszenia, wzbogacone przez problematykę demokratycznego państwa i społeczeństwa obywatelskiego.”

Dziś młodzi ludzie ponownie stają w obliczu ciągle nowych, niewyobrażalnych dotąd wyzwań, takich jak choćby pandemia. Czujemy, że młodzi ludzie zaangażowani w życie publiczne mają teraz wyjątkowo pod górkę, a jednocześnie ich działania są kluczowe dla zmian społecznych w Polsce i jej przyszłości. Od jakiegoś czasu działania FSL ponownie obrały zdecydowany kurs na młodzież (między innymi od kilku lat realizujemy program Warszawska Akademia Młodych Liderów, na fali ruchów z jesieni 2020 zorganizowaliśmy program Nowi i młodzi liderzy). A Młoda Polska – program skierowany do młodych liderów i liderek z całej Polskie – jest tego najlepszym i najpełniejszym przykładem.

Autorka

Agata Gajda – Trenerka i koordynatorka wielu programów liderskich. Związana z Fundacją Szkoła Liderów od 2017. Animatorka, trenerka umiejętności społecznych, absolwentka filozofii i historii sztuki oraz muzeologii. Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego i Birkbeck University of London. Pracowała na rzecz liderów sąsiedzkich i rozwoju lokalnej społeczności jako koordynatorka Centrum Społecznego Paca 40 na Grochowie (2014-2017) i miejsca aktywności lokalnej przy Tarczyńskiej 11 na Ochocie (2012-2014). Jako pracownik Urzędu Dzielnicy Ochota odpowiadała za dialog obywatelski i partycypację oraz rewitalizację. Realizatorka wielu inicjatyw lokalnych i oddolnych. Uwielbia pisać i oceniać projekty. Miłośniczka warszawskiego Grochowa, gdzie mieszka i działa, oraz gdzie założyła i była prezeską lokalnego Stowarzyszenia „F jak Wszyscy”.

O początkach Szkoły Liderów i ZAP-ie posłuchasz więcej w dwóch odcinkach podcastu Szkoły Liderów “O przywództwie”:

• ODCINEK 1 Co robi fundacja i jakie są jej początki?

• ODCINEK 6 Co zawdzięczamy ZAP-owi?

Projekt realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.