Liczący 224 strony dokument został upubliczniony w lipcu. Nieformalną nazwę uzyskał długo przed powstaniem, w lutym, gdy minister rozwoju Morawiecki zapowiedział pierwszy plan uzdrowienia polskiej gospodarki. Dokument szczegółowo opisuje program rozwoju gospodarki zakreślony na wiele lat, zgodnie z wymaganiami Unii Europejskiej oraz priorytetami rządu – przede wszystkim podnieść poziom dochody Polaków.
Obecnie jest to jeszcze projekt. Do końca września trwają konsultacje społeczne, zaś gotowy dokument na posiedzenie rządu ma trafić dopiero na początku października.

Bariery rozwoju

Ministerstwo Rozwoju dokonało w Strategii analizy obecnego stanu gospodarki Polski.
Wskazuje pięć pułapek, które ograniczają rozwój Polski. O jednej z nich na pewno już Państwo zdążyli usłyszeć: o „pułapce średniego dochodu”. Co to znaczy? To wyraz obawy, że Polska nie ma potencjału do rozwoju gospodarczego ponad poziom średniego dochodu państw wysokorozwiniętych (podobnie jak Irlandia w latach 70-tyc i 80-tych, która dopiero w latach 90-tych dzięki polityce innowacji weszła do klubu państw wysokorozwiniętych). Przezwyciężenie pułapki średniego dochodu wymaga odejścia od przewagi, jaką jest tania siła robocza i przejścia do gospodarki opartej na wiedzy.

Pozostałe pułapki to brak równowagi pomiędzy kapitałem rodzimym a zagranicznym zaangażowanym w gospodarkę Polski (kluczowe instytucje finansowe w Polsce są oparte na kapitale zagranicznym, co sprawia, że „wypływa” on z Polski), eksport oparty na produkcji tanich i nieskomplikowanych produktów (a to nie służy to rozwojowi innowacji) a także niż demograficzny, który może prowadzić do niedoboru pracowników na rynku koszty pracy oraz słabość polskich instytucji publicznych, które nie są często w stanie zapewnić skutecznego wsparcia sektorowi prywatnemu.

Nowy model rozwoju

Strategia ma na celu zaproponowanie nowego modelu rozwoju polskiej gospodarki, którego podstawowymi cechami mają być silna polska gospodarka, wysoka jakość dochodów społeczeństwa oraz sprawne państwo. Oznacza to, że strategia podkreśla wagę polskiego kapitału oraz zwiększania roli rodzimej produkcji w konsumpcji krajowej oraz eksporcie, zwraca uwagę na kwestię zrównoważonej redystrybucji przychodów z podatków oraz zakłada polepszenie efektywności działań instytucji państwowych.

Trwały wzrost gospodarczy oparty na dotychczasowych i nowych przewagach, czyli pierwszy z celów szczegółowych Strategii, ma opierać się na koncentracji wsparcia dla wybranych dziedzin gospodarki, kluczowych dla długofalowego rozwoju Polski poprzez utrzymanie konkurencyjności branż spożywczej, chemicznej, metalowej, samochodowej oraz meblarskiej, a także inwestowanie w nowe sektory, które będą stanowiły o potencjale kraju w przyszłości. Wśród tych branż znajdują się głównie branże high-tech i produkujące wysokojakościowe produkty oraz powiązane z minimalizacją negatywnego oddziaływania na środowisko. Jednym z pomysłów w tej dziedzinie jest reindustralizacja, wdrażanie nowoczesnych rozwiązań do polskiego przemysłu. Wśród nich mają pojawić się projekty flagowe, takie jak budowa promów pasażerskich Batory, projektowanie polskich dronów w ramach projektu Żwirko i Wigura, czy projekt Luxtorpeda 2.0 zakładający budowę szybkich pociągów. Wsparty ma być rozwój innowacyjnych firm poprzez zmiany w obszarze szkolnictwa wyższego oraz poprzez promowanie wiedzy na temat innowacji, a także ułatwienie współpracy nauki z biznesem czy wsparcie start-upów. Strategia podkreśla wagę sektora małych i średnich przedsiębiorstw, w tym pomoc w rozwoju przedsiębiorstw w branży rolno-spożywczej oraz form rodzinnych. Dokument zakłada powstanie Konstytucji dla biznesu, nowego przejrzystego aktu prawnego, jako gwarancji wolności i praw przedsiębiorców oraz ujednolicenia prawa gospodarczego. Bardzo ważnym obszarem SOR jest umocnienie pozycji Polski w gospodarce światowej poprzez inwestycję w polską markę oraz pozyskanie nowych rynków zbytów dla unowocześnionej oferty eksportowej.

Celem szczegółowym nr 2 jest rozwój społecznie i terytorialnie równoważony. Strategia podkreśla wagę harmonijnego rozwoju całego kraju i zapewnienie całemu społeczeństwu jak najwyższej jakości życia poprzez tworzenie nowych miejsc pracy. Poprawiany ma zostać dostęp do usług świadczonych przez państwo, takich jak opieka przedszkolna, edukacja czy ochrona zdrowia i mieszkalnictwo. Strategia zauważa potencjał srebrnej gospodarki – polepszenia świadczeń dla osób starszych. Wśród szczegółowych projektów znajdują się min. znane z poprzednich działań rządu Narodowy Program Mieszkaniowy, miejsca w przedszkolach dla wszystkich dzieci, ale także nowe działania jak Gwarancje dla młodzieży – program wspierające młodych ludzi na rynku pracy czy Polska – Twoje miejsce na przyszłość – pozyskanie pracowników cudzoziemskich o odpowiednich kompetencjach. Strategia wylicza regiony, dla których stworzone zostaną specjalne programy zrównoważonego rozwoju. Te regiony to pięć województw Polski Wschodniej, województwo śląskie, a także wsparcie rozwoju miast – integracja aglomeracji oraz zatrzymanie procesu utraty funkcji społeczno-gospodarczych miast średnich. Wzmocnieniu ma ulec rozwój obszarów wiejskich i regionów marginalizowanych. Popowstawać mają także dedykowane programy wspierające powstawanie inteligentnych specjalizacji.

Ostatnim celem szczegółowym Strategii jest Skuteczne państwo i instytucje gospodarcze służące wzrostowi oraz włączeniu społecznemu i gospodarczemu. Strategia proponuję poprawę jakości stanowionego prawa. Polepszeniu ma ulec efektywność funkcjonowania instytucji państwa, koordynacja działań administracji, a także komunikacja z obywatelami. Uproszczenie prawa ma zapewnić odpowiednie warunki dla prowadzenia działalności gospodarczej i realizacji potrzeb obywateli, np. poprawa sprawności prowadzenia postępowań sądowych i egzekucji prawa. Strategia zakłada również powołanie instytucji zajmujących się planowaniem rozwoju państwa.

Finansowanie i realizacja

Strategia przewiduje przeznaczenie 1,5 biliona PLN na realizację. Wśród funduszy dużą część mają stanowić środki publiczne, w tym z budżetu centralnego ma to być 109 mld PLN. Udział jednostek samorządu terytorialnego w wydatkach na cele rozwojowe ma wzrosnąć z 94,1 mld PLN w 2015 do 104,4 mld PLN w roku 2020. Oprócz tego mają to być inne źródła finansowania publicznego krajowego w kwocie ponad 1,1 biliona PLN. Znaczną część ma stanowić wsparcie ze środków europejskich na kwotę 270 mld PLN. Inne źródła finansowania to instytucje międzynarodowe (Bank Światowy, Europejski Bank Inwestycyjny) oraz pożyczki z sektora bankowego. Strategia zakłada, że finansowanie po roku 2020 będzie miało już mniejszy udział środków europejskich i będzie wymagało wzmocnienia środków krajowych.

Koordynacja wdrażania Strategii ma odbywać się poprzez Ministerstwo Rozwoju, będące ośrodkiem zarządzania gospodarczego Rządu. Celem uzyskania lepszego efektu harmonizacji działań między organami, utworzony ma zostać Komitet Koordynacyjny ds. Polityki Rozwoju. Ma to być organ doradczy przy Prezesie Rady Ministrów, składający się z przedstawicieli poszczególnych ministerstw. W ramach Komitetu ma działań Komitet Monitorujący SOR, ma on min. przygotowywać coroczne sprawozdania z realizacji Strategii.
Opinie

Opinie dotyczące programu są bardzo zróżnicowane. Z pewnością jest to kompleksowa i ambitna strategia rozwoju gospodarczego, jakiej od dawno w Polsce nie było. Strategia imponuje bardzo szczegółową analizą stanu polskiej gospodarki. Strategia podejmuje kwestie solidarności społecznej i rozwoju obszarów peryferyjnych. Z drugiej strony Strategię można krytykować za zbyt rozbudowaną ingerencję państwa w gospodarkę czy zakładanie celów gospodarczych „zza biurka”. Te kwestie budzić mogą spory zależenie od poszczególnych opinii na temat tego, jak powinna rozwijać się Polska, gdzie koncentrować rozwój i kto ma z niego korzystać. Ale podstawowymi wątpliwościami wobec dokumentu są źródła jego finansowania oraz instytucjonalna zdolność państwa do jej implementacji. Strategia podkreśla rolę wykorzystania polskiego kapitału, konieczności wzmocnienia polskiego eksportu czy uniezależnienia się od kapitału zewnętrznego. Niestety w tej dziedzinie dokument nie proponuje konkretnych działań, natomiast wiele spośród wiele przykładów działań w ramach celów szczegółowych ma charakter propozycji, którymi mogą być zainteresowane przedsiębiorstwa.
Obecnie trwa okres konsultacji startego, może je głosić każdy obywatel do końca września. Formularz konsultacyjny znaleźć można tutaj: https://www.mr.gov.pl/strony/podstawy-rozwoju-polskiej-gospodarki/przeslij-opinie-o-strategii-odpowiedzialnego-rozwoju/.

Adam Gajek,
ekspert ds. legislacji, KSKL
red. han

Źródła:
https://www.mr.gov.pl/media/24211/Projekt_SOR_2016_dodruku.pdf
http://wyborcza.pl/1,75968,20500683,strategia-myslenia-zyczeniowego-o-planie-morawieckiego.html
http://gospodarka.dziennik.pl/news/artykuly/513251,rzad-plan-mateusza-morawieckiego-mateusz-morawiecki-plan-na-rzecz-odpowiedzialnego-rozwoju.html
http://cakj.pl/2016/02/18/plan-morawieckiego-ambitna-strategia-na-granicy-wykonalnosci/